Veilig onderwijs
Als leerling, als leerkracht of als ouder, iedereen in Nederland krijgt op een bepaald moment te maken met onderwijs. Van peuterspeelzaal tot hoger onderwijs, miljoenen bezoeken de Nederlandse scholen. Het is dan ook niet vreemd dat er af en toe eens iets niet helemaal gaat zoals men wenst. Daarom kennen we binnen het primair onderwijs en het voortgezet onderwijs een formeel landelijk model klachtenregeling.
Er kunnen voorvallen ontstaan waarmee je als leerkracht, directie, werknemer of ouder niet graag te koop loopt of die erg gevoelig liggen. Er zijn verschillende mogelijkheden hoe je hiermee om kunt gaan. Meestal zal de melder gaan spreken met de direct betrokkenen, de directie, het bestuur of de vertrouwensinspecteur van de Onderwijsinspectie.
Maar soms blijkt die stap te groot te zijn. In een dergelijke gevallen kan een (externe) vertrouwenspersoon de helpende hand bieden. De vertrouwenspersoon werkt onafhankelijk en zal alles wat haar ter ore komt vertrouwelijk behandelen. De externe vertrouwenspersoon is om die reden dan ook geen lid van het bevoegd gezag, werknemer of lid van de klachtencommissie.
Een primaire taak van de vertrouwenspersoon is de opvang en begeleiding van de melder. Bij de vertrouwenspersoon kan de melder zijn of haar verhaal kwijt en samen kunnen zij kijken hoe de melder uit deze situatie kan komen. De taak van de vertrouwenspersoon is het voorkomen van verder juridiseren van meldingen en de melder gedurende het hele proces dat de melder verkiest te bewandelen bij te staan.
Een tweede belangrijke taak van een vertrouwenspersoon is het adviseren van het bevoegd gezag. Waar de vertrouwenspersoon volledig onafhankelijk is in haar optreden, zal zij haar handelen wel geanonimiseerd verantwoorden aan het bevoegd gezag van de onderwijsinstelling. Hierdoor is het bevoegd gezag op de hoogte van het aantal meldingen dat in een schooljaar binnen de onderwijsinstelling is gedaan en kan het toekomstgerichte preventieve maatregelen nemen.
De vertrouwenspersoon rapporteert aan het bevoegd gezag en zal dit doen volgens de richtlijnen AVG/Autoriteit Persoon Gegevens. Vaak zal een dergelijke rapportage het advies tot preventieve acties bevatten. Alleen bij het constateren van (zware) strafbare feiten of structurele grensoverschrijdende situaties zal de vertrouwenspersoon contact opnemen met de vertrouwensinspecteur van de Onderwijsinspectie of, conform het Burgerlijk Wetboek, aangifte doen, of adviseren tot het doen van aangifte.
Grensoverschrijdend gedrag kent vele vormen van uitingen:
- Discriminatie
- Integriteitsaantasting
- Intimidatie en machtsmisbruik
- Pesten
- Seksuele intimidatie en misbruik
- Verboden middelen gebruik
Binnen het onderwijs ligt aan de uiting van grensoverschrijdend gedrag vaak een probleem of conflict in de volgende werkgebieden ten grondslag:
- Schoolorganisatie
- Onderwijskundige zaken
- Huiselijk geweld en kindermishandeling
- Persoonlijke problemen en problemen in de thuissituatie
- Seksueel grensoverschrijdend gedrag
- Ongewenst gedrag op school
Grensoverschrijdend gedrag wordt als zodanig aangemerkt op het moment dat het door één van de betrokkenen als grensoverschrijdend ervaren wordt.
Een andere taak van een vertrouwenspersoon is preventie. Om een veilige leeromgeving een vanzelfsprekendheid te laten zijn, moeten binnen de school afspraken gemaakt worden.
Een afbakening van de eerstelijns-opvangfuncties schept duidelijkheid:
- Wat doet de mentor
- Wat doet de leerlingbegeleider
- Wat doet de intern begeleider
- Wat doet de zorgcoördinator
- Wat doet de vertrouwenspersoon
Een stappenplan helpt iedereen binnen de onderwijsinstelling om snel aan de slag te kunnen gaan met de preventie van grensoverschrijdend gedrag.
Naast de modelklachtenregeling, die in werking treedt nadat de melder zich uitgesproken heeft over een klacht, kan in een preventief grensoverschrijdend gedrag stappenplan de onderwijsinstelling haar preventieve beleid bepalen en vastleggen. De (Gemeenschappelijke) Medezeggenschapsraad speelt hierin een grote rol. Zij speelt een rol bij het vaststellen van de schoolgids, het schoolplan en het veiligheids-, gezondheids- en welzijnsbeleid. De externe vertrouwenspersoon is de (G)Mr hierbij graag van dienst.
Veiligheid is nooit ‘af’. De professionele vertrouwenspersoon neemt altijd haar taken qua opvang, begeleiden, informeren en adviseren serieus en is doordoor een belangrijke schakel om beter op de hoogte te zijn, om meer te doen aan en om te leren van de ergernissen die leven in de school. Het doel van de vertrouwenspersoon is altijd het vergroten van de veiligheid voor iedereen! Een veilige school is geen statische toestand en vraagt een constant bewustzijn van iedereen. Preventie, bewustwording en adequaat reageren is een levenslang leerwerk. Een onderwijsinstelling die laat zien hier continue mee bezig te zijn, laat zien dat zij veiligheid voor leerling, leerkracht, werknemer en ouder serieus neemt.
