Veilig sporten

Sporten in een veilige omgeving zou voor iedereen vanzelfsprekend moeten zijn. Uit onderzoeken in de sport weten we dat grensoverschrijdend gedrag overal in de sport aanwezig is. Hieruit blijkt ook dat sporters veel last hebben van emotioneel grensoverschrijdend gedrag. Denk daarbij aan schelden, discriminatie, pesten maar ook intimiderend taalgebruik. Een veilige sportcultuur is een belangrijke voorwaarde om te zorgen voor dagelijks sportplezier voor iedereen.

Er kunnen voorvallen ontstaan waarmee je als lid, begeleider of ouder niet graag te koop loopt of die erg gevoelig liggen. Er zijn verschillende mogelijkheden hoe je hiermee om kunt gaan. Meestal kan dit het beste worden besproken met een (mede-)begeleider, bestuurslid of de vertrouwenscontactpersoon, maar er kan ook melding worden gemaakt bij de sportbond of het Meldpunt Veilige Sport.

Soms blijken deze stappen te groot te zijn. In een dergelijk uitzonderingsgeval kan een (externe) vertrouwenspersoon de helpende hand bieden. De vertrouwenspersoon werkt onafhankelijk en zal alles wat haar ter ore komt vertrouwelijk behandelen. De vertrouwenspersoon is om die reden dan ook geen lid van het bestuur, de trainersstaf of de commissie normen en waarden.

Een belangrijke taak van de Vertrouwenscontactpersoon (VCP) binnen de vereniging is de eerste opvang van de melder. Daarnaast informeert de VCP de melder wat de vervolgstappen kunnen zijn. Heel vaak is voor melder een gesprek met de VCP al zo’n opluchting, dat de melder het verder zelf af kan. De VCP zal bij ernstig grensoverschrijdend gedrag het bestuur in kennis stellen. Het bestuur dient dan de betreffende sportbond op de hoogte te stellen. De VCP kan bij twijfel altijd even overleggen met het Meldpunt Veilige Sport (CVSN).

Soms blijken deze stappen te groot te zijn voor zowel de melder als de vrijwillige VCP.  In een dergelijk uitzonderingsgeval kan een externe vertrouwenspersoon de helpende hand bieden. De externe vertrouwenspersoon is een onafhankelijke adviseur binnen de sportvereniging en zal alles wat haar ter ore komt vertrouwelijk behandelen. De vertrouwenspersoon is om die reden dan ook geen lid van het bestuur, de trainersstaf of de commissie normen en waarden.

De externe vertrouwenspersoon zal, naast de opvang en begeleiding van de melder en de VCP, met name het bestuur adviseren. Waar de vertrouwenspersoon volledig onafhankelijk is in haar optreden, zal zij haar handelen wel geanonimiseerd verantwoorden aan het bestuur van de vereniging. Hierdoor is het bestuur op de hoogte van het aantal meldingen dat in een seizoen binnen de vereniging is gedaan en kan preventieve maatregelen nemen.

De vertrouwenspersoon rapporteert aan de voorzitter van het bestuur en zal dit doen volgens de richtlijnen AVG/Autoriteit Persoon Gegevens. Vaak zal een dergelijke rapportage het advies tot preventieve acties bevatten. De externe vertrouwenspersoon zal in het kader van preventie altijd beginnen met een QuickScan van de vereniging.

Alleen bij het constateren van (zware) strafbare feiten of structurele grensoverschrijdende situaties zal de vertrouwenspersoon contact opnemen met Meldpunt Veilige Sport of, conform het Burgerlijk Wetboek, aangifte doen.

Grensoverschrijdend gedrag kent vele gezichten:

• Discriminatie
• Integriteit
• Intimidatie en machtsmisbruik
• Matchfixing
• Pesten
• Seksuele intimidatie en misbruik
• Verboden middelen gebruik

Bij veel sportverenigingen zijn klachten over grensoverschrijdend gedrag te herleiden tot intimidatie en machtsmisbruik. Grensoverschrijdend gedrag wordt als zodanig aangemerkt op het moment dat het door één van de betrokkenen als grensoverschrijdend ervaren wordt.

Intimidatie is iemands gedrag beïnvloeden door diegene angst aan te jagen. Intimidatie kan plaatsvinden door iemand in een machtspositie, richting iemand die minder of geen macht heeft. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een trainer die bepaalt of een speler wel of niet wordt opgesteld, of die een speler kleineert in het bijzijn van team en/of ouders.

Een trainer (uit de gedragscode voor trainers/coaches en begeleiders van Centrum Veilige Sport):

• Tast niemand in zijn waarde aan.Onthoud je van discriminerende, kleinerende of intimiderende opmerkingen en gedrag. Maak geen onderscheid naar godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, seksuele gerichtheid, culturele achtergrond, leeftijd of andere kenmerken. Sluit niemand buiten en wees tolerant. 
• Is een voorbeeld voor anderen en onthoudt zich van gedragingen en uitlatingen waardoor de sport in diskrediet wordt gebracht.Gedraag je hoffelijk en respectvol, onthoud je van grievende en/ of beledigende opmerkingen. 

Een andere taak van een vertrouwenspersoon is preventie. Om een veilige sportomgeving een vanzelfsprekendheid te laten zijn, moeten binnen de vereniging afspraken gemaakt worden. En moeten er controlemechanismes zijn om toezicht te houden dat de afspraken nageleefd worden.

Een stappenplan helpt het bestuur en vrijwilligers die actief zijn binnen de vereniging om snel aan de slag te kunnen gaan met de preventie van grensoverschrijdend gedrag. In een preventief grensoverschrijdend gedrag stappenplan bepaald de vereniging haar beleid, haar gedragsregels en ook de positionering van de vertrouwenspersoon. Een stappenplan is een levend document, met input van alle betrokkenen en bevat antwoord op vragen als:

• Hoe maken we de vereniging veilig?
• Wat kan beter?
• Wie doet er mee?
• Wat spreken we af?
• Hoe houden we elkaar scherp?

Een dergelijk document is de basis voor het beschermen van het sociale kapitaal dat de vereniging vertegenwoordigd en zou binnen iedere integere vereniging actief aanwezig moeten zijn.

Verenigingen kunnen een gratis VOG aanvragen voor clubvrijwilligers die werken met kwetsbare groepen zoals jeugd (https://aanmelden.gratisvog.nl). Een VOG is een verklaring waaruit blijkt dat iemand geen strafblad heeft of dat het strafblad geen bezwaar vormt voor het uitvoeren van een bepaalde taak of functie. Het wordt geadviseerd om de VOG's elke drie jaar te vernieuwen. 

Sporten in een veilige omgeving zou voor iedereen vanzelfsprekend moeten zijn. Zorg daarom ervoor dat de vereniging aan de slag is met de 4-v’s, zodat iedereen zich veilig voelt:

• Verenigingsbrede gedragscode
• Vertrouwenscontactpersoon op de club of externe vertrouwenspersoon bereikbaar
• Verklaring Omtrent het Gedrag voor vrijwilligers
• Vakkundig geschoolde trainers/coaches